+- Forum skriveno blago - zakopano blago (https://www.skrivenoblago.com/forum)
+-- Forum: Zakopano blago u Sbiji, Crnoj Gori, Makedoniji i Bugaskoj (https://www.skrivenoblago.com/forum/forum-4.html)
+--- Forum: Zakopano blago u Crnoj Gori (https://www.skrivenoblago.com/forum/forum-29.html)
+---- Forum: Zanimljivi lokaliteti i znakovi (https://www.skrivenoblago.com/forum/forum-30.html)
+---- Tema: Istorija (/thread-3803.html)
Istorija - gogo - 26-07-2014
Malo koji grad na ovom prostoru i šire se može pohvaliti tako boga- tom i sadržajnom prošlošću kao što to mogu Pljevlja. Kroz istoriju ovdje su se mijenjale Ilirska, Rimska, Slovenska, Turska, Austrougarska tradicija i svaka od njih je dala poseban pečat istoriji Pljevalja. Arheološki nalazi pokazuju tragove jedne daleke praistorijske civilizacije na ovom području. Naime, smatra da su ovuda vodili putevi koji su preko Polimlja, Pljevalja, Nikšića i Cavtata spajali Podunavlje sa Dubrovačkim područjem. Ovo je bio jedan od pravaca kojim su se u periodu oko 2000 godina p.n.e. grupacije naroda sa Istoka pomjerale ka Jadranu, indoevropizirajući ova područja, sa čim se dovodi u vezu i nastanak Ilira.
U III vijeku p.n.e. Pljevaljsko područje je bio centar Ilirskog plemena Pirusta, koje se bavilo rudarstvom. Ovo pleme je ulazilo u sastav velikog plemenskog saveza, poznatog pod imenom “Ilirska država”, koje se na vrhuncu svoje moći pod kraljicom Teutom pružalo sve do Krfa na jugu.
Već tada su Rimljani uvidjeli opasnost koja im može zaprijetiti od ekspanzije Ilirske države, tako da su počeli da se miješaju u makedonsko- ilirske sukobe i na taj način pod svoju sferu uticaja uključili krajeve koje je obuhvatala “Ilirska država”. Krajem I vijeka p.n.e. Rimljani su osvojili sve ilirske krajeve. Iliri su pružili otpor (naročito su se istakli Pirusti), ali to nije bilo dovoljno da se odupre velikoj imperiji.
Kada su Rimljani došli na ove prostore, prvo što su uradili bilo je iskorištavanje znanja Pirusta u rudarstvu. Tako da imamo i otvaranje rudnika: olova i cinka – Šuplja stijena, gvozdene rude – Kozica. Nije potpuno poznato da li u blizini Pljevalja (Komini) ili u blizini Prijepolja (Kolovrat) imamo ostatke rimskog municipijuma. Naziv ovog naselja nije poznat. Zna se samo da je počinjalo sa slovom “S” tako da u naučnoj literaturi srećemo ime ovog naselja, kao “Municipijum S…”.
Naseljavanje Slovena u ove krajeve počinje u VI i VII vijeku n.e. i njihovim dolaskom oni su zatekli: starosjedioce Ilire i Rimljane, kao gospodarsku klasu. Kao dobro organizovana, jača i kompaktnija masa Sloveni su potisnuli Rimljane iz plodnih predjela, dok su se Iliri sa svojim stadima povukli u šume i planine. Dolaskom Slovena formirane su župe na čelu sa županima.
Mjesto Breznica sa manastirom Vrhobreznicom pominje se prvi put 822. godine, a nešto češće poslije 1200. godine za vrijeme cara Uroša (1243-1276). Pljevaljski kraj je pripadao humskom knezu Vojislavu Vojinoviću. Pod upravom Nikole Altomanovića ovaj kraj je bio od 1368-1373 godine, zatim je ove teritorije bosanski kralj Tvrtko prisajedinio svojoj državi u čijem sastavu su ostali do početka XV vijeka. Od tada pa do 1435. godine pljevaljskim krajem je upravljao Sandalj Hranić, a od 1435. godine, vojvoda Herceg Stefan.
Odg: Istorija - gogo - 26-07-2014
Pljevaljski kraj u Osmanskom carstvu
U drugoj polovini XV vijeka dolazi do prodora Osmanlija u ove kra- jeve kada počinje jedan drugi period pod vlašću Osmanskog carstva. Konkretno, što se tiče Pljevalja, taj period trajaće 450 godina, od 1462. do 1912. godine.
Prema ljetopisu manastira Svete Trojice Turci su u bici na rijeci Breznici koja protiče kroz Pljevlja, 1. septembra 1462. godine razbili vojsku Hercega Stefana, osvojili današnja Pljevlja i više drugih hercegovačkih mjesta. Oni su ih držali godinu dana dok ih nije Herceg Stefan povratio, ali su Turci u ljeto 1465. godine konačno osvojili Pljevlja sa okolinom.
U vrijeme turskog osvajanja grad je bio već značajan trgovačko tran- zitni centar. Kroz njega su prolazili put iz Dubrovnika za Niš, Skoplje i Carigrad, put “Via Drina” iz Trebinja, Bileće, Gacka i Foče, uz rijeku Ćehotinu do Pljevalja. Pored toga prolazio je i drum iz Trebinja, Nikšića i Tare ka Limu, kao i put od Kotora preko Grahova, Nikšića i Drobnjaka u Pljevlja.
Slično kao i u drugim osvojenim zemljama Turci su postepeno namet- nuli svoj feudalni sistem prilagodivši ga zatečenim feudalnim odnosima. Osmanlije su osvojenu zemlju obrazovali u spahiluke dajući ih na uživanje zaslužnim carevim vojnicima. Spahiluci koji su uživali spahije bili su zija- meti i timari. Zemljište nije bilo njihovo, ali su seljaci koji su obrađivali zemlju morali plaćati desetak od proizvoda sa imanja. Ovakvi feudalni odnosi zadržali su se do 1839. godine kada je ukinut spahijski sistem. Među spahijama bilo je i pojedinih Srba, koji su bili srpska vlastela a stupali su u tursku službu da bi zadržali svoje posjede. Ovaj proces pratila je islamizacija.
Kao i mnoga druga naselja koja su došla pod tursku vlast, u svom urbanom razvoju i Pljevlja su prvo bila trg a kasnije kasaba. Prerastanjem u kasabu Pljevlja dobijaju sve karakteristike koje su bile svojstvene i za druga mjesta tog ranga. Naselje je bilo podijeljeno na džemate i mahale sa posebnim hrišćanskim i muslimanskim stanovništvom. Svoju pravu fizionomiju grad poprima tek u drugoj polovini XVI vijeka kada dolazi do premještanja sjedišta hercegovačkog sandžaka iz Foče u Pljevlja 1576. godine. Turci su od prvih godina svoje vladavine Pljevljima dali ime Taslidža (Kamenica), dat po okolnim kamenim brdima koja su okruživala raniji srednjovjekovni trg.
Već u XVI i XVII vijeku došlo je do ubrzanog urbanog i privrednog razvoja. Prerastanje u kasabu te formiranje čaršije i mahala doprinijelo je da Pljevlja po svom izgledu dobiju sve karakteristike tipičnog orijentalnogmuslimanskog naselja tog vremena.
Situacija u čitavoj Osmanskoj carevini od XVIII vijeka sve više je stagnirala. Slabo organizovana, suočena sa mnogim separatnim težnjama, zakovana u stare i prevaziđene feudalne odnose ona nije mogla da se odazove izazovu savremenog doba i novonastale situacije. Jake evropske države izrazile su pretenzije i svoju zonu uticaja usmjerile na prostore koje je do tada zauzimala Osmanska država. Sve više se postavlja rješenje istočnog pitanja a mnoge države su zainteresovane da “pomognu” bolesniku sa Bosfora. Administrativni okvir ovog kraja takođe je promijenjen.
Prvi jači udarac na ovom prostoru Turska je dobila Berlinskim kongresom 1878. godine kada je 25. članom ovoga ugovora Austro-Ugarskoj data uprava nad BiH i dozvoljeno da drži garnizone u Sandžaku.
Austro-Ugarska okupacija BiH naišla je na oružani otpor u kome je učestvovao i jedan broj Muslimana – Bošnjaka iz Sandžaka. U pripremi otpora najvažniju ulogu je imao Mehmed Nurudi Vehbi ef. Šemsikadić – pljevaljski muftija. On je sa još dvojicom učenih ljudi iz Sarajeva: Mahmud ef. Hadži Jamakovićem i Hadži Abdulahom ef. Kakučiom bio idejni nosilac i inicijator otpora Austro-Ugarskoj. Shvatajući da odlukom Berlinskog kongresa nisu ugroženi samo interesi Bosne, Šemsikadić je u Srbiju i Crnu Goru uputio nekoliko viđenih Srba među kojima su bili Todo Radović, Joko Đenisijević i Gavro Ćirković. Šemsikadić je rođen 1827. godine u uglednoj pljevaljskoj porodici, osnovno obrazovanje je stekao u Pljevljima, nakon čega odlazi u Sarajevo i tu uči medresu (drveniju). Put ga vodi u Istambul, gdje završava “Šeherzadi” medresu.141 Za pljevaljskog muftiju imenovan je 1866. godine a zbog visokog obrazovanja i pravičnosti uživao je veliki ugled kako kod muslimana tako i kod hrišćana.
Okupaciom BiH islamsko stanovništvo ovih prostora vezalo je svoju sudbinu za narod sa kojim je vjekovima živjelo u okviru istog carstva, narod sa kojim ima isti jezik, vjeru, običaje i kulturu. Nezadovoljstvo i organizovani oružani otpor bio je odgovor na okupaciju BiH. Otpor Austro-Ugarskoj carevini poslije tri mjeseca je krvavo ugušen.
Okupacijom BiH Austro-Ugarska nije postigla svoj konačni cilj, tako da je 1908. godine izvršila njenu aneksiju. Aneksijom Bosne Austro-Ugarska je povukla svoju vojsku iz Pljevalja.142 Takvim potezom došlo je do još većeg razdora između muslimanskog i pravoslavnog stanovništva, jer zaostala Turska država nije mogla dobro organizovati suživot. U međuvremenu desila se i Mladoturska revolucija 1908. godine koja je imala za cilj da iz korijena reformiše tursku državu, ukine feudalne odnose i državu stavi u kolosjek perspektivnih i demokratskih država. Ispostavilo se da su i pravoslavci i muslimani previše očekivali od Mladoturske revolucije dok su njeni stvarni dometi bili veoma mali.
Slabljenje Turske muslimani se uglavnom vežu za Austro-Ugarsku. Pristalice ove politike bili su okupljeni oko Mehmed-paše Bajrovića. Druga muslimanska grupa na čelu sa Omer-begom Bajrovićem bila je prosrpski orjentisana.
Odg: Istorija - gogo - 26-07-2014
Pljevaljski kraj 1912-1918
Vjersko i politički podijeljeni, ekonomski nezadovoljni i siromašni muslimani i pravoslavci su dočekali Balkanske i Prvi svjetski rat. I upravo će ovi ratovi na površinu izbaciti sve ono što se gomilalo godinama, mus- limani prvi put neće biti vladajuća klasa i prvi put će morati da se prilagođavaju tuđim zakonima, a više nije bilo turskog administrativnog aparata koji je štitio interese aga i begova. Sve više se pominjalo rješavanje “agrarnog pitanja”, neki su se mogli pomiriti sa tim a neki ne. Tako da će period poslije ratova biti ne samo doba krupnih društveno-ekonomskih promjena već i masovnog iseljavanja muslimana iz ovih krajeva.
Uoči Balkanskih ratova pored ekonomskih i vjerskih teškoća, politički nemir unosili su i izukrštani odnosi Srbije i Crne Gore i njihove pretenzije na ovaj prostor. Mnogobrojni dokumenti govore o agitaciji Srbije i Crne Gore u ovim krajevima. Crna Gora je širila svoj uticaj uglavnom preko učitelja u školama koje je ona izdržavala144 (Ograđenica, Bobovo, Kosa- nica, Prenćani, Glisnica) i uticajnih ljudi iz pograničnih krajeva prema Crnoj Gori. Srbija je pak vršila svoj uticaj preko nastavnika pljevaljske gimnazije i učitelja škola koje je ona finansirala (Meljak, Obarde, Ilino Brdo, Otilovići), kao i uticajnih srpskih trgovaca i članova crkveno-školske opštine u Pljevljima.
Prvi sukobi počeli su u septembru 1912. godine kada su u selu Vaškovu nadomak Pljevalja seljaci ubili 25 turskih askera (žandara) i jednog podoficira.
Kada je Crna Gora 8. oktobra 1912. godine objavila rat Turskoj u Pljevljima su se od turske vojske nalazili: dva bataljona šezdesetog puka dvadesete nizamske divizije turske regularne vojske i jedan bataljon redifa (rezervne vojske), veći broj baširbozuka (dobrovoljaca) i jedna baterija topova.
Turci su duž rijeke Tare (granica sa Crnom Gorom) podigli niz karaula, od kojih su najjače bile Izjalovica u Vaškovu, Orašać, Šejtan-kula, Rahman-kula kod Prenćana, Strobina na Strobini kod sela Kričak u Kosanici i po jedna u Ograđenici i Bobovu u kojima je bilo oko 400 askera. Jako tursko utvrđenje postojalo je i kod mosta na rijeci Tari, u Lever Tari i spominje se kao kula mosta rijeke Tare.
Iz pljevaljskog kraja na Žabljaku je bilo 300 dobrovoljaca od kojih je formiran dobrovoljački bataljon koji je sa jezersko-šaranskim bataljonom crnogorske vojske ušao u sastav prekotarskog odreda pod komandom Mašana Božovića. Prekotarski odred je noću 9. oktobra prešao Taru kod Pren- ćana i Đurđevića Tare, poslije oštrih borbi koje su vođene naročito u Crnom vrhu u Kosanici, zauzeo sve karaule i do 23. oktobra zajedno sa novih 600 dobrovoljaca osvojili kraj između Tare i Ćehotine. Odred se zadržao na ovim pozicijama i nije nastavio prodiranje ka Pljevljima zbog naredbe kralja Nikole od 12. oktobra da se ne ide na Pljevlja već da se zadrži u Krupicama radi obezbjeđenja operacija crnogorske vojske prema Bijelom Polju. U međuvremenu je 27. oktobra javorska brigada srpske vojske pod komandom pukovnika Milivoja Anđelkovića stigla na Jabuku gdje ju je dočekala delegacija iz Pljevalja, obavijestivši je da je turska vojska odstupila iz Pljevalja za Bosnu. Oni su zatražili da srpska vojska uđe u Pljevlja. Brigada je u toku noći 27/28. oktobra nastavila pokret za Pljevlja, sjutradan 28. oktobra 1912. godine javorska brigada sa pljevaljskim dobrovoljačkim i ustaničkim jedinicama i jezersko-šaranskim bataljonom ušla je u Pljevlja. Tada je privremena granica između Kraljevine Srbije i Kraljevine Crne Gore postavljena na Ćehotini. Po završetku Drugog balkanskog rata 1913. godine pljevaljski kraj je pripao Kraljevini Crnoj Gori.
Balkanski ratovi bili su samo uvertira Prvom svjetskom ratu koji je na ove prostore ponovo doveo Austro-Ugarsku monarhiju. Austrougarska vojska je osvojila Pljevlja 19. avgusta 1914. godine i tu ostala sve do 15. oktobra 1918. godine. Ratovi, krupne političke, društvene i ekonomske turbulencije usloviće niz promjena čemu će biti riječi u daljem tekstu.